unisson nm : abséncia d'interval entre dos sons emeses simultanèament ; ensemble de sons de meteissa nautor. Cantar a l'unisson. Jogar a l'unisson. unit, -ida adj : « uni, ie » (v. TdF jos ‘uni’) ; en conformitat de sentiments. Estòfa unida, étoffe unie. (v. TdF) unitari, -ària : que recèrca l'unitat. Una manifestacion unitària. unitarian, -a (adj. e subs.) : relatiu, -iva a l'unitarianisme ; adèpte, -a de l'unitarianisme. unitarianisme : doctrina protestanta antitrinitària. unitarisme nm, cf Ubaud Dicort : « unitarisme » TdF unitarista adj e n (dels dos genres) , cf Ubaud Dicort : « unitariste » (Per Noste) unitat nf : qualitat de çò que forma un tot ; qualitat de çò un (per oposicion a pluralitat) ; armonia d'ensemble d'una òbra artistica o literària ; unitat de temps, d'accion e de lòc ; grandor presa coma tèrme de comparason. L'unitat d'una lenga ni per sos dialèctes diferents. L'unitat de la persona umana. L'unitat d'una òbra. La règla de las tres unitats. Unitat de longor. Unitat de pes. Unitat de capacitat. L'eurò es l'unitat de moneda d'Euròpa. unitiu, -iva adj, cf Ubaud Dicort : « unitif, ive, propre à unir » TdF univalença (abs. Dicort) : qualitat de çò univalent (t. tecn. de quimia). (v. univaléncia) univaléncia [coma valéncia]) nf : « univalence » (Rapin) univalent, -a : qu'a una valença egala a 1. univalve, -va adj : qualitat del clòsc de molusc que se ten del tròç ; lo molusc meteis ; qualitat de la frucha capsulara que se ten del tròç. univèrs : l'ensemble de la Creacion ; lo mond abitat ; lo grop social que i vivèm ; lo domeni d'activitat que i trabalham ; t. tecn. de diferentas disciplinas. Es pas brica lo meu univèrs. universal 1, -a adj : « universel, -elle » (Laus, Basic) (aquel adjectiu s'emplega dins tot un fum d'expressions que contenon una idèa de totalitat, de globalitat) : Lo diluvi universal. L'istòria universala. Lo sufragi universal. Un remèdi universal. Un consentament universal. Exposicion universala. Esperit universal. Legatari universal. Motor universal. Clau universala. La Glèisa universala. Lo Jutjament universal. La Redempcion universala. universal 2 nm, cf Ubaud Dicort : « universel » (Laus) universalament : d'un biais universal. universalisme : cresença que totes los òmes seràn salvats. universalista adj e n (m. e f.) : adèpte, -a de l'universalisme. universalitat nf : qualitat de çò universal. L'universalitat de la Redempcion. universalizacion : accion d'universalizar o de s'universalizar. L'universalizacion de la cultura. universalizar (v. tr.) : far venir universal ; espandir pertot. universalizar (s') : venir universal. Los progrèsses tecnics s'universalizan pauc a pauc. universitari, -ària (subs. e adj.) : ensenhaire, -a d'universitat ; relatiu, -iva a l'universitat. Un universitari de flor. Diplòma universitari. Bibliotèca universitària. Restaurant universitari. universitat nf : centre d'ensenhament superior ; bastiments que i se tròban las divèrsas facultats d'ensenhament superior. univitellin, -a : dich de cadun dels bessons, de caduna de las bessonas formats a partir d'un sol ovul. univòc, -a : que sèrva lo meteis sens dins d'emplecs diferents. Çò univòc es pas equivòc. Relacion univòca (algèbra) Signes univòcs : ... caracteristics d'una malautiá. univòcament : d'un biais univòc. univocitat nf : caractèr de çò univòc. unnic, -a adj : (relatiu als Uns), cf Ubaud Dicort. Uns n pr m pl, cf Ubaud Dicort : « Huns » untal, unatala (abs. Dicort) : tèrmes que designan q.q. anonimament. (v. un tal)		untar [veire onchar, cf Ubaud Dicort] (v. tr.) : unchar / onchar / ónher. uòch adj num : v. uèch, cf Ubaud Dicort uòi adv : v. uèi, cf Ubaud Dicort uòlh nm : v. uèlh, cf Ubaud Dicort uòu nm : còrs organic pòst per las femes de tot un fum d'animals (galinas, aucèlas, tartugas...) e que conten lo gèrme d'un embrion que ne sortirà un novèl animal ; cellula que resulta de la fecondacion en general. (v. uòus) uòus a la còca nm pl : uòus cuèches amb lo clòsc dins d'aiga bolhenta, mas pas mai de doas minutas. uòus borrats nm pl : uòus que lor jaune e lor blanc mesclats son remenats de contunh quand còson. uòus cilhats nm pl : uòus freginats a la padena e que lor jaune apareis al mitan del blanc coma un uèlh amb sas cilhas, per oposicion a uòus emborniats (recobèrts de lor blanc) Per dejunar, la nòstra me faguèt dos uòus cilhats. uòus emborniats nm pl : uòus cuèches entièrs, sens lo clòsc, dins un liquid bolhent, e que son recobèrts de lor blanc. upa / upega nf : pepuda / puput (f.) (Upupa epops) uperizacion : ultrapastorizacion. uperizar (v. tr.) : ultrapastorizar. uppercut nm (angl.) : còp de ponh de bas en naut jol barbòt. upsilon nf/nm, cf Ubaud Dicort (ell.) : letra vintena de l'alfabet grèc, « upsilon » (Fettuciari), Υ-υ. (v. ipilon). UR- : forma prefixada del grèc oûròn (urina) v. uremia. -UR : sufix formador de sals que resultan de l'union dirècta d'un metal e d'un alogèn : fluorur, clorur, bromur e iodur. ur [veire aür, cf Ubaud Dicort] nm : fortuna / astre / crespina / bonastre. Bonur : bonastre. Malur : malastre -URA : sufix latin -ura que servís a formar de substantius per exprimir la qualitat, la resulta d'una accion, l'abstraccion. v. altura - canaledura - candidatura. uracil : mena de basa de quimia organica. uran (oxid d’urani) nm : (quimia) « urane » (v. Ubaud Dicort e Dicc. scient. p. 422) uranat : sal de l'acid uranic. urani nm : mena de metal dur e pesuc, d'un blanc de niquèl. urania nf, cf Ubaud Dicort : « (entom., papillon) uranie » (Per Noste) uranic, -a : relatiu, -iva a l'urani. uranifèr, -a : que conten d'urani. uranil (subs.) : derivat de l'urani. Acetat d'uranil. Nitrat d'uranil. uranina : sal sodica de la fluoriceïna. uraninita : oxid d'urani. uranisme nm (abs. Dicort) : omosexualitat masculina, « uranisme » (Rapin). uranista (abs. Dicort) (adj. e subs.) : relatiu, -iva a l'uranisme ; omosexual. uranita : tèrme generic dels fosfats e arseniats d'urani. URANO- : forma prefixada del grèc ouranòs (cèl ; cèl de boca) uranograf, -a : especialista (m. e f.) d'uranografia. uranografia : sciéncia que sa tòca es de descriure lo cèl. uranografic, -a : relatiu a l'uranografia. uranometria : mesura de las distàncias celèstas. uranoplastia : operacion cirurgicala del cèl de boca. uranoplegia : paralisi del cèl de boca. uranós (adj. m.) : qualitat d'un compausat d'urani qüadrivalent. urar (v. tr.) (v. Ubaud Dicort e TdF ura’) : portar bonur o malur. La vertut e la gentilesa que ben uran ma condicion. (v. TdF) urat 1 (subs. m.) : sal de l'acid uric. urat 2 [veire aürat, cf Ubaud Dicort], -ada adj : urós, -osa. uraturia : preséncia dins lo sang de tròp d'urats. Urban - Urbana : prenom. urban, -a : relatiu, -iva a la vila (per oposicion a rural, -a) ; que fa pròva d'urbanitat, de cortesia. Las populacions urbanas. Los centres urbans. urbanisme : ensemble de mesuras tecnicas, administrativas, economicas e socialas per un desvolopament armoniós, racional e uman d'una vila.