uma (abs. Dicort) : banhadura ; ventolin frescòt. uman, -a adj e nm : relatiu, -iva a l'òme en general. La vida umana. Las sciéncias umanas. umanament : d'un biais uman. umanisme : doctrina dels umanistas de la Renaissença que tornèron metre en onor las lengas e las literaturas ancianas ; doctrina que sa tòca es lo desvolopament de las qualitats umanas ; sistèma filosofic que sas preocupacions son non pas d'idèas, mas l'òme concrèt ; amor dels òmes en general ; metòde de formacion intellectuala. umanista (adj. e subs. m. e f.) : persona capabla en umanitats, « humaniste » (Per Noste, Laus). Los umanistas dels sègles XV e XVI. umanitari, -ària : que s'interèssa al ben de l'umanitat. Sentiments umanitaris. Volontat umanitària. umanitàriament (abs. Dicort) : d'un biais umanitari. umanitarisme (pej.) : concepcions umanitàrias estimadas utopicas o perilhosas. umanitarista (adj. e subs. m. e f. pej.) : qu'a de concepcions umanitaristas. umanitat nf (R. VI, 536) : condicion d'òme ; compassion ; respècte e dignitat. (v. umanitats) L'umanitat e la divinitat de Jèsus. Tractar q.q. amb umanitat. umanitats (f. pl.) : los estudis classics (grèc e latin) umanitós, -osa adj, cf Ubaud Dicort : « qui a de l’humanité, charitable, v. caritadós » (v. TdF) umanizacion : accion d'umanizar o de s'umanizar. umanizar (v. tr.) : far venir pus uman. umanizar (s') : venir pus uman. Victòr, lo salvatge de Montfranc (Albigés - Roergue) se poguèt pas gaire umanizar. umanoïd, -a (adj. e subs.) (abs. Dicort) : que revèrta l'òme ; de forma mai o mens umana, « humanoïde » (Per Noste). Ai trobada una clòsca mai o mens umanoïda. Los umanoïds la sciéncia-ficcion se n'embuca. « umar » v (fr.) : v. chimar - forrupar. Umbèrt - Umbèrta : prenoms. umectacion nf, cf Ubaud Dicort : « humectation » (v. TdF jos ‘umeitaciou’) umectar (v. tr. e intr.) : umir / umidificar / umorosir ; « être humide » (v. TdF jos ‘umeita’). umectar (s') : s'umir / s'umidificar / s'umorosir. umèrus nm, cf Ubaud Dicort : « (anat.) humérus » (Laus) umid [ ~ umide], -da adj, cf Ubaud Dicort : umidós, -osa (encara banhat, -ada / pas encara sec, -a) umidament adv, cf Ubaud Dicort : « humidement » TdF umidàs, -assa adj, cf Ubaud Dicort : « très humide » TdF umidificable, -bla : que pòt èsser umidificat, -ada. umidificacion : accion o resulta d'umidificar. umidificar (v. tr.) : far venir pus umid. umidificar (s') : venir pus umid. umidir v, cf Ubaud Dicort : « v tr, humecter, v. umectar » (v. TdF) umiditat nf : qualitat de çò umid. umidós, -osa : umid, -a. v. çaisús (umid). umil, -a : que se'n crei pas / qu'es pas orgulhós, -osa. umilament : d'un biais umil / amb umilitat. umiliacion : accion o resulta d'umiliar o de s'umiliar. umiliament nm, cf Ubaud Dicort : « humiliation » (L. 375) umiliant, -a adj, cf Ubaud Dicort : « humiliant, ante » TdF jos ‘umeliant’ umiliar (v. tr.) : rebaissar q.q. d'un biais ofensant / lo mortificar. A umiliada sa paura femna davant tot lo mond. umiliar (s') : se rebaissar / se far umil. S'es umiliat a demandar perdon. umilitat nf (Boecis, s. X) : qualitat de q.q. d'umil. umir (v. tr.) (v. Ubaud Dicort e Alibert) : umectar / banholejar. umir (s') : s'umectar / s'umorosir / se banholejar. umit, -ida adj, cf Ubaud Dicort : v. umid. (v. TdF jos ‘’) ; part pas. d’umir. umor nf : disposicion d'esperit / temperament / caractèr ; facultat de dessobtar e de metre en valor çò comic o incongrú dins la vida dels cadajorns ; umiditat. (v. TdF jos ‘imour’) Èsser de bona umor. Èsser pas d'umor a rire. Aver d'umor es una brava qualitat. Umors frejas, écrouelles. (v. Ubaud Dicort e Alibert) Per far sortir las semenilhas cal un pauc d'umor. umorejar 1 (v. tr.) (abs. TdF) : umir / umectar / umidificar.		umorejar 2 v, cf Ubaud Dicort : « v intr, être moite, onctueux » TdF ‘imoureja’. umorejar (s') (abs. TdF) : s'umir / s'umectar / s'umidificar ; s'endevenir / s'amistançar. umoretat nf, cf Ubaud Dicort : « moiteur, qualité de ce qui est moite ou moelleux » TdF ‘imoureta’ umorisme nm (abs. Dicort) : qualitat de q.q. d'umorista (Laus) ; « (doctrine médicale ancienne) humorisme » (Per Noste). umorista adj e n (m. e f.) : persona qu'a bravament d'umor ; que manifèsta son umor dins d'espectacles, de dessenhs, de tèxtes ; « (méd.) humoriste » (v. Rapin). umoristic, -a adj, cf Ubaud Dicort : « humoristique » (Rapin) umorós, -osa : umid, -a ; mois, -ssa ; untós / onchós, -osa ; qualitat d'un vin ni tròp doç ni tròp sec. ‘Abril brumós, Mai umorós, Junh floretós’ M'agrada pas lo tocar d'una man umorosa. Un aprestatge d'ensalada umorós. Un vin umorós. umorosir (v. tr.) : umir / umectar / umidificar, « rendre moite, souple, moelleux, assouplir » TdF ‘imourousi’. umorosir (s') (abs. TdF) : s'umir / s'umectar / s'umidificar. umus nm, cf Ubaud Dicort : « humus » (Rapin) un 1 (adj. num. card.) : 1 (lo pus primièr dels nombres pres coma basa de tot calcul, de tota evaluacion) un 2, a (art. indef. que pòt servir) : 1/ a designar una persona o una causa d'un biais indeterminat. 2/ a introduire un personatge dins un relat. 3/ a far d'un individú un tipe. 4/ o que pòt aver una valor emfatica [v. unes]. Ai vist un òme. Balhatz-me un libre. I a pas qu'un Mistral. I a pas qu'un Bodon. N'a una, de femna, qu'a pas sa pariona ! Mai d’un : v. jos mai. un 3, l'autre (pr. indéf.) : « l’un, l’autre » (Alibert) Un se risiá, l'autre se plorava. un tal, una tala pron indef : « un tel, une telle » (Laus, Rapin) una (en -) loc adv, cf Ubaud Dicort : « Restar en una, (sous-entendu plaça) demeurer en repos, ne pas remuer » (Honnorat jos ‘un 2’) Totes bracejavan e cridavan ; el demorèt en una. una (tot d'-) (adv.) : subran. unanimament : d'un biais unanime. unanime [unanim], -a : (adj.) que pòt exprimir un acòrdi complèt ; (atribut pl.) qu'exprimís l'unanimitat. Votacion unanima. Consentiment unanime. unanimitat nf : consentiment unanime. Son programa faguèt l'unanimitat. unas (en -) (Alibert ; abs. Dicort) (loc. adv.) : immobil ; sens bolegar ; al repaus. (v. una (en -)) Totes bracejavan e cridavan ; el demorèt en unas. uncha / unta [los 2, veire oncha, cf Ubaud Dicort] nf : grais. unchar / untar [los 2, veire onchar] (v. tr.) : graissar. Unchar la padena. Untar una ròda. unchós [veire onchós, cf Ubaud Dicort], -a adj : graissós, -osa. UNCI- : forma prefixada del latin uncus (cròc) uncifòrme, -ma : en forma de cròc. uncinat, -ada adj, cf Ubaud Dicort : « (bot., anat.) unciné, -e » (Per Noste, Laus) unciròstre, -tra adj (v. Alibèrt, Dict. Introd. p. 51.) : qu'a un bèc crocut. unen, -a (adj. num. ) « dans les adjectifs ordinaux composés » (Alibert) : vint-e-unen, -a (21^en, -a) ; vint-e-dosen, -a (22^en, -a) ; vint-e-tresen, -a (23^en, -a), etc... ; mas trenta unen, -a (31^en, -a) ; cent unen, -a (101^en, -a), etc... unenc, -a adj : unic, -a (de meteissa qualitat / unifòrme, -a) ; unanime, -a. Aquel froment es d'una qualitat unenca. Una votacion unenca lo portèt president. unencament : d'un biais unenc ; unicament. unes [ ~ unis ~ uns], unas (m. e f. pl. emplegat) : - per las causas que van per doas ; - coma partitiu ; - dins un sens emfatic ; - dins un sens indeterminat ; - per dire « a l'ocasion de ». Unes esclòps. Unas tenalhas. Aviá unes uèlhs que m'estabosiguèron ! Aviá unas mans extraordinàrias ! Aviá unas mans ! Il avait de telles mains ! (Laus) Unes pastres. Unas pastressas. Per unas Pascas. unes [ ~ unis ~ uns] (d'-), unas (d'-) (pr. ind.) : qualques uns, qualques unas. D'unes venguèron, d'autres pas.