transpausable, -bla : que pòt èsser transpausat, -ada. transpausar (v. tr.) : metre quicòm a una plaça autra que la qu'ocupa o que deuriá ocupar ; escriure o jogar una melodia dins una tonalitat diferenta de la vertadièira ; plaçar quicòm dins un autre decòr o un autre contèxt ; cambiar los tèrmes d'una eqüacion. Transpausar los fuèlhs d'un libre en lo religant. Transpausar los tèrmes d'una proposicion. Transpausar la tonalitat d'una melodia. Tranpausar quicòm de vertadièr dins un roman. Transpausar quicòm d'antic dins un contèxt modèrn. Transpausar los tèrmes d'una eqüacion. transpausat, -ada : p.p. de transpausar (t.a.) transpausicion nf (abs. Dicort) : v. transposicion. « transperçar » (fr.) : v. transfigar – transforar (los 2, abs. Dicort) - pertusar. transpiracion : eliminacion de la susor pels pòres de la pèl ; fenomèn, per una planta, d'exalar de vapor d'aiga. transpirar (v. intr.) : susar (exalar de susor) ; èsser divulgat. Transpirava, que fasiá caud que jamai. Lo secret agèt lèu fach de transpirar. transpirenenc, -a : que se tròba de per delà Pirenèus. transplant : organ d'empeutar en remplaçament d'un autre organ deficient. transplantable, -bla : que pòt èsser transplantat, -ada. transplantacion (R. IV, 557) : accion o resulta de transplantar. La transplantacion salva de vidas de mai en mai. transplantador : aisina per transplantar de plantas. transplantaire, -aira : persona que transplanta quicòm. transplantar (v. tr.) (R. IV, 557) : enlevar una planta d'un airal per la tornar plantar endacòm mai ; far passar endacòm mai ; empeutar un organ sus q.q. Transplantar lo còr d'un defuntat sus q.q. mai. transplantar (se) : s'anar establir endacòm mai. transpolar, -a (abs. Dicort) : que passa pels pòls. transpondeire (abs. Dicort) (de l'angl. transponder) : aparelh per respondre a una impulsion radar. (v. transpondor) transpondor nm : (fisica) « transpondeur » (v. Ubaud Dicc. scient. p. 299) transpòrt nm (R. IV, 609) : accion de portar d'un airal dins un autre ; veïcul per transportar de soldats o de material de guèrra ; transfèrt de dreches incorporals (t. tecn. de drech) ; çò que servís a transportar de mercandisas, de viatjaires ; « délire, égarement » TdF. (v. transpòrts) Transpòrt de mercandisas. Transpòrt d'electricitat. Avion de transpòrt. Naviri de transpòrt. Transpòrt de justícia. Transpòrt de colèra (s.f.) transportable, -bla : que pòt èsser transportat, -ada. transportacion nf, cf Ubaud Dicort : « transportation, déportation » TdF transportador 1, -airitz (abs. Dicort) (adj.) : que transpòrta. Una banasta transportairitz. transportador 2 nm : (matematica) « rapporteur » (v. Ubaud Dicc. scient. p. 121). (v. raportador) transportaire, -aira : persona que fa de transpòrts. Un transportaire rotièr. v. jos arotar. transpòrtament nm, cf Ubaud Dicort : « transport, translation, transposition » TdF ‘traspourtament’ transportar 1 (v. tr.) (R. IV, 609) : portar quicòm o q.q. d'un airal a un autre ; desplaçar ; portar en imaginacion : far passar una soma d'argent d'un compte a un autre ; cedir per acte. Transportar de mercandisas, de gèrmes d'infeccion. Transportar un crèdit. Un film vos transpòrta endacòm mai.		transportar (se) : se desplaçar ; se portar, en imaginacion o en esperit, dins una autra epòca o dins un lòc lunhan. Me transportèri a Tolosa al pus lèu. Se transportar al temps de las crosadas. transportar 2 (v. intr.) : trespassar la data prevista per enfantar o pichonar. Aquela vaca transpòrta totjorn. transpòrts (m. pl.) : ensemble dels diferents mejans de transpòrt ; matèria solida carrejada per las aigas ; movements de brava emocion [v. transpòrt]. transposicion (R. IV, 615) : accion o resulta de transpausar (t. a. balhadas a transpausar) Transposicion de letras dins un mot (metatèsi) Transposicion de l'òrdre abitual dels mots. Transposicion de regas, de fuèlhs... per un estampaire. Transposicion quimica, matematica, patologica... Transposicion d'unes organs dins lo còrs uman. La lei de transposicion (t. tecn. de psicologia). transpositiu, -iva (abs. Dicort) : que pòt èsser transpausat, -ada [v. transpausable] ; que volonta la transposicion. La poesia es pus transpositiva que non pas la pròsa. transpositor nm (abs. Dicort) : instrument de musica, mai que mai de vent, fargat de tal biais que sa nòta fondamentala es pas un ut, « transpositeur » (Per Noste). transsaharian [transsaarian], -a adj : que travèrsa Saharà. transsexual, -a (adj. e subs.) : que patís de transsexualitat ; òme o femna que per sas caracteristicas fisicas, anatomicas, cromosomicas, gonadalas e ormonalas es d'un sèxe determinat, mas que se crei de l'autre sèxe. transsexualament : d'un biais transsexual. transsexualisme nm, cf Ubaud Dicort : « (psychiatrie) transsexualime » (Per Noste) transsexualitat nf : conviccion qu'a una persona d'èsser de l'autre sèxe, çò que la buta a tot far per que son anatomia e son biais de viure sián lo mai que se pòt confòrmes a sa conviccion. transsiberian, -ana : que travèrsa Siberia. transsilvanian, -a (adj. e subs.) : relatiu, -iva a Transsilvania ; sortit, -ida de Transsilvania (region de Romania) transsonància : transmission d'un son per auscultacion. transsonic, -a : relatiu, -iva a la velocitat vesina o superiora a la velocitat del son. transsubstanciacion (t. tecn. de teologia) : càmbiament, ni per las aparéncias, de tota la substància del pan e del vin de la messa en còrs e sang de Nòstre Sénher. transsubstancial, -a : relatiu, -iva a la transsubtanciacion. transsubstanciar (v. tr.) (R. III, 211) : far la transsubstanciacion del pan e del vin de la messa. transsubstanciat, -ada adj, cf Ubaud Dicort : « transsubstancié, -e [v. transsubstaciar] » (v. TdF jos ‘trassustancia’) transsudacion nf : accion o resulta de passar a travèrs los pòres d'un còrs. Transsudacion de l'aiga a travèrs un vas. transsudar (v. intr. e tr.) (abs. Dicort) : passar a travèrs los pòres d'un còrs ; emetre coma una mena de susor. Del caud que fasiá, las fuèlhas transsudavan. transsudat nm : liquid organic que vina a travèrs una superficia non inflamada. transsulfuracion : reaccion que i es transferit un grop que conten de sofre. transta nf (abs. Dicort e TdF) : travet / traveta / travatèla que travèrsa ; escala a tortas (michas), suspenduda orizontalament al ponde naut e que traversava una partida de la cosina ; tràntol / enart / estatja (tavèla de maçon) en travèrs d'una paret de bastir ; traveta per i penjar los filats de far secar. (v. tranta 1 e tràntol) Totas las transtas èran plenas de filats.