ramadan : mes noven de l'annada lunara musulmana que los Musulmans avòdan a un june rigorós del matin al ser.

Festejadas de las nuèches de ramadan.

ramadeta : pichona joncada de brancas verdas o de flors ; fòrta pluèja passadissa e corteta.

ramadoira nf, cf Ubaud Dicort : « rame, tuteur, échalas, branche destinée à soutenir les plantes faibles » TdF

ramador 1, -doira adj (v. Ubaud Dicort e TdF ‘ramadou 2’) / ramaire, -aira (adj, abs. Dicort e TdF) : que deu èsser ramat, -ada.

Mongetas ramadoiras.

ramador 2 nm, cf Ubaud Dicort : « ramée d’olivier amoncelée en forme de parc dans lequel on introduit les brebis » TdF ‘ramadou 1’

ramaire, -aira (~ -airitz) n, cf Ubaud Dicort : « homme ou femme qui cueille la feuille de mûrier pour les vers à soie » TdF

ramalha : rafatum de brancas magencadas ; romes.

ramalhada nf, cf Ubaud Dicort : « foule, multitude, troupe » TdF ‘ramaiado’ ; v. ramilhada (v. TdF ‘ramalhado’)

ramalhar (v. tr.) : escobetar, « brosser » (Alibert) ; « houssiner, battre à coups de houssine » TdF ‘ramaia’.

ramalhàs : ramèl bèl ; galhamàs / broàs / romegàs : (mata de boissonalha)

ramalhut,-uda : ramelut, -uda / fulhós, -osa / folhut, -uda.

Tèrme ramalhut.

Mata ramalhuda.

ramandilha : fulham / fulhum (totas las fuèlhas d'un arbre)

ramanhòl nm (v. Ubaud Dicort e Alibert) : caprici / lunada ; idèa trucaluna. (v. TdF ‘ramagnòu’)

ramanhòla nf, cf Ubaud Dicort : « manie, lubie, v. mania, ramanhòl » (v. TdF)

« ramantelon » : v. remontelon.

ramar 1 (v. intr. e tr.) : brancar (metre de ramèls o de brancas) ; fulhar / folhar (se cobrir de fuèlhas) ; garnir quicòm de fuèlhas o de ramada ; balajar amb un ramèl ; metre un tutor als peses ramadors o a las mongetas ramadoiras ; montar als tutors (en parlant dels peses ramadors o de las mongetas ramadoiras) ; culhir de fuèlhas d'amorièr.

Los arbres raman a la prima.

Ramar los peses.

Ramar una cleda : l'entrelaçar amb de brancas.

Peses e mongetas raman suls tutors.

Ramar las ussas : rufar las ussas.

ramar (se) v pron  : « se ramer » (v. çai sus)

D'unas mongetas e d'unes peses se raman.

ramar 2 v, cf Ubaud Dicort : « v tr, tirer et étendre les draps sur la rame [v. rama 3] » TdF jos ‘rama’. (v. rama 3)

ramar 3 v, cf Ubaud Dicort : « v intr, pleuvoir par ondées » TdF jos ‘rama’

ramar 4 (far avançar un batèl)  : veire remar, cf Ubaud Dicort.

ramaraire, -aira (abs. Dicort ; v. Dicort p. 157) : persona que culhís las fuèlhas d'amorièr. (v. ramaire)

ramàs nm : brancassa ; balaja de brancas ; « ramas, foule, troupe, troupeau ; chaîne maîtresse à laquelle venaient aboutir la nuit toutes les chaînes des galériens » TdF.

ramascada nf (v. Ubaud Dicort) : v. ramassada. (v. TdF jos ‘ramassado’)

ramassa nf, cf Ubaud Dicort : « ramée touffue ; ramasse, traîneau formé d’une grosse branche et guidé par un homme, servant à descendre des montagnes où il y a de la neige ; prostituée, guenipe » TdF

ramassada nf / ramassal nm, cf Ubaud Dicort : « ondée, petite averse, bourrasque ; dégelée, rincée de coups » TdF jos ‘ramassado’

ramassar 1 v, cf Ubaud Dicort : « v tr, ramasser, traîner dans une ramasse [v. ramassa] » TdF ‘ramassa 1’

« ramassar » 2 v : v. remassar.

ramasseta : escobeta (ram pichon / rama pichona)

ramassilha nf, cf Ubaud Dicort : « broutille, débris de ramée, ramée » TdF

ramasson nm, cf Ubaud Dicort : « petit balai dont se servent ceux qui filent la soie ; petit balai de genêt » TdF

ramassonar v, cf Ubaud Dicort : « v tr, se servir du ramasson, balayer la balle du blé qui reste sur le tas » (v. TdF)

ramat 1 nm : molon.

Un ramat de dròlles : un cèrt nombre de dròlles.

ramat 2, -ada : p.p. de ramar, « feuillé, ée ; garni de rameaux, touffu, ue » (v. TdF jos ‘rama’).

Carreta ramada : carri de verdura o de flors.

Coa ramada : coa feluda.

Ussas ramadas : ussas espessas.

ramatge (R. VI, 448 - L. 313) : brancatge ; fulham ; brodariá ; bresilhadís / cants d'aucelons.

ramatjada : cant d'aucelons.

ramatjaire, -aira adj e n : aucelon o aucèla que ramatjan.

ramatjar (v. intr. e tr.) : bresilhar ; adornar una estòfa de brodariás.

A la prima, los aucelons ramatjan aicisèm.

S'èra cargada una polida rauba ramatjada.

rambada nf (t. tecn. de mar.) : parabanda de naviri.

rambal nm, cf Ubaud Dicort : « ais qui forme le devant de l’auge d’une écurie ; grosse pièce de bois qui n’est pas équarrie » TdF ‘rambau’

rambalh [ ~ enrambalh ~ rambolh] nm, cf Ubaud Dicort : « embrouillement, embarras, tracas », desòrdre ; embestiament ; agitacion ; rafatum de filassa de cambe ; « ramassis, détritus entraînés par les eaux ; attirail, ustensile quelconque » TdF jos ‘rambai’.

A rambalh, à foison.

En rambalh, en désordre.

(v. Ubaud Dicort e TdF)

rambalha nf, cf Ubaud Dicort : « personne qui enlève, qui emporte, qui embrouille ; vache qui a la démarche lourde et embarassée » TdF ‘rambaio’ ; « rôdeur » (v. Alibert).

rambalhada : desòrdre / confusion.

Semenar a la rambalhada : semenar a la volada.

rambalhadís : embestiament.

rambalhaire [ ~ rambolhaire], -aira adj e n, cf Ubaud Dicort / rambalha (f.) (v.rambalha) : persona que mena de rambalhadís ; qu'embèstia, que desajuda, qu'embarrassa.

rambalhar [ ~ enrambalhar ~ rambolhar, cf Ubaud Dicort] (v. tr.) : « embrouiller, emmêler, tracasser », embarrassar / desajudar ; embestiar ; « se livrer à un travail sans suite ; entraîner, emporter, ramasser, rafler ; rembarrer, rabrouer, brusquer, réprimander » (v. TdF jos ‘rambaia’).

rambalhatge nm, cf Ubaud Dicort : « action d’embrouiller, de ramasser, fouillis, v. rambalh » (v. TdF)

rambalhejaire, -aira adj e n, cf Ubaud Dicort : « celui, celle qui enlève, homme de désordre » TdF ‘rambaiejaire’

rambalhejar (v. tr.) : frequentatiu de rambalhar.

rambalhièr, -ièira adj, cf Ubaud Dicort : persona que desajuda, qu'embèstia, qu'embarrassa.

 

 

rambalhon nm, cf Ubaud Dicort : « planche fixée au bas de l’arbre d’un moulin à huile et servant à ramener la pâte sous la meule ; cueillette, récolte ; fourgon, v. redable » (v. TdF jos ‘rabaioun’)

rambalhós, -osa : enrambolhat, -ada ; embarrassós, -osa ; voluminós, -osa.

rambalhum nm sing, cf Ubaud Dicort : (v. rambalh e –UM)

rambant nm, cf Ubaud Dicort : « écurie, rancart, v. estable » TdF

rambar 1 [ ~ arrambar, cf Ubaud Dicort] (v. tr.) : acantonar / acuolar.

rambar 2 (se) [ ~ arrambar (s’)] v pron : se tirar de pels passes.

ramberga (plt.) : (Mercurialis perennis)

rambiaire [veire ranviaire, cf Ubaud Dicort], -aira : rodaire, -a.

« rambiar » v : v. ranviar.

rambolh nm: enrambolh / borramescla. (v. rambalh)

rambolhar (v. tr.) : enrambolhar / borramesclar. (v. rambalhar)

ramborrar : veire emborrar, cf Ubaud Dicort.

ramborsar : veire remborsar, cf Ubaud Dicort.

rambulh nm : veire rambolh, cf Ubaud Dicort.

« rambulhar » v : v. çaisús (rambolhar).

ramejar (v. intr.) : trabalhar la vinha, « donner la première façon à la vigne, v. fòire » (v. TdF) ; « cueillir la feuille de mûrier » TdF suppl.

ramèl : brota d'arbre amb sas fuèlhas o sa frucha ; tap-ensenha de mercand de vin.

ramèla : prostituïda.

ramelada : fuèlhas o frucha que pòrta un ramèl ; tièira de causas engulhadas dins un cordilh.

Ramelada de cerièiras.

Ramelada de coderlons.

ramelar 1 (v. tr.) : cobrir de ramelets de flors.

ramelar 2 (se) v pron : s'atropelar coma de fedas qu'an paur.

ramelet : ramèl pichon ; garlanda ; vièlha dança tolosana amb de cercles engarlandats que los dançaires i sautan dedins e ne tornan sortir ; gostar del Rampalm ; repais de fèsta porcala.

Ramelet de prunas.

Ramelet de flors.

Far ramelet : far un pichon regalèmus.

ramelut, -uda : cobèrt, a de ramèls

ramenc adj m, -a : que viu sus las brancas. (v. TdF ‘ramenc’)

Aucèl ramenc.

« ramentar » e derivats (fr. arc.) : v. remembrar e rementar, cf Ubaud Dicort.

ramequin nm, cf Ubaud Dicort : « ramequin » (Laus, Basic)

ramet nm, cf Ubaud Dicort : « petit rameau (vieux), v. ramèl ; graisse de boyaux de porc, pliée dans un morceau d’épiploon, dont les pauvres gens se servent pour assaisonner leur soupe » (v. TdF)

rameta nf, cf Ubaud Dicort : « t. d’imprimerie, ramette » TdF

ramièira nf, cf Ubaud Dicort : « lieu où la ramée abonde, oseraie saussaie » TdF

ramièr 1 nm : ramalhàs (v. pus naut) ; brostièr (montet de gavèls de rama) ; mata d'arbres sul bòrd d'una ribièira ; favard ramièr ; travèrsa que pòrta las polelhas de maquinas de téisser ; tièira (rengada) de laces-corredors espintats sus de brancas per trapar d'aucelons.

ramièr 2, -ièira adj, cf Ubaud Dicort : « destiné à fournir de la ramée » (v. TdF jos ‘ramié’) ;  « rameux, branchu [v. ramós] » (L. 313)

ramificacion : division d'una branca, d'un organ...en partidas pus pichonas ; subdivision de quicòm que se'n va dins de direccions diferentas.

Ramificacions de branca, de vena, de nèrvi.

Las ramificacions d'una tuna, d'un camin de fèrre.

ramificar (v. tr.) (Laus ; abs. Dicort e TdF) : divisir (R. VI, 213) / divisar en ramèls, « ramifier » (Rapin).

La saba confla los borrons, ramifica las brotas.

ramificar (se) v pron (v. Ubaud Dicort e TdF) : far de ramificacions.

ramificat, -ada adj, cf Ubaud Dicort : « ramifié, ée » TdF jos ‘ramifica’

ramilh nm, cf Ubaud Dicort : « petit rameau ? » (L. 313)

ramilha : brancas pichonèlas ; brossa / boissonalha arrascassida.

ramilhada nf, cf Ubaud Dicort : « ramassis de brindilles ; branchages, rame qui sert à soutenir les légumes ; feu de broutilles ; grande quantité » TdF ‘ramihado’

ramilhièr, -ièira n, cf Ubaud Dicort : « celui, celle qui fournit des brindilles pour chauffer un four, v. boscatièr, fornilhièr » (v. TdF ‘ramihié’)

ramís : cabelh de planta ; pampe de trufas (patanons)

ramon nm : balaja de brancas ; « t. de sabbat, balai de ramée que les sorcières enfourchaient, pour se rendre au sabbat par le tuyau de la cheminée » TdF.

Ramon / Ramond - Ramonda : prenoms.

Lo primièr dels Ramons de Tolosa èra sortit de Rodés.

ramonada nf, cf Ubaud Dicort : « réprimande, mercuriale » TdF

ramonaire nm, -a : persona que ramona de chimenèias.

ramonar (v. tr.) : enlevar la suja d'una chimenèia ; « réprimander, rabrouer » (v. TdF).

ramonatge : accion de ramonar.

ramondenc [ ~ ramonenc], -enca / ramondin [ ~ ramonin, cf Ubaud Dicort] / mondin, -ina (v. mondin) adj : de Tolosa ; « de Raimond, qui appartient aux Raimond, partisan des Raimond, comtes de Toulouse » TdF ‘ramoundin’.

Crotz ramonenca, croix de Toulouse. (v. Ubaud Dicort e TdF jos ‘ramoundin’)

Sòu ramondenc, sol raimondin ou raimondis, monnaie de compte qui avait cours dans le comté de Toulouse, l’Albigeois, le Querci, le Rouergue et la Provence, et se subdivisait en 12 deniers raimondins. (v. Ubaud Dicort e TdF jos ‘ramoundin’)

Moneda ramondina, monnaie frappée par les Raimond de Toulouse. (v. Ubaud Dicort e TdF jos ‘ramoundin’)

Liura ramonenca, livre raimondaise, frappée par les Raimond, vicomtes de Turenne. (v. Ubaud Dicort e TdF jos ‘ramoundin’)

ramonet, -a n : mèstre-vailet ; femna de ramonet ; « le démon » (v. TdF ‘ramounet’ ; e v. Bessou Brès p. 182).

ramonetatge nm : demòra d'un ramonet ; « habitants d’une ferme » TdF ‘ramounetage’

ramós, -osa / ramut, -uda : ramelut, -uda. v. pus naut.

rampa 1 nf : baranda de fèrre, de pèira, de fust... lo long d'un escalièr ; còsta ; relaisset de scèna de teatre que i se tròba plaçada una rengada de lampas e de projectors ; dispositiu luminós per esclairar una faciada d'edifici, una veirina de botiga, una pista d'aviacion... ; t. tecn de mecanica ; nivol longaruda a l'asuèlh [v. rampat] ; vel que trebola los uèlhs o lo cèl ;

Rampa de camin : còsta.

Rampa d'escalièr.

Rampa de teatre.

Rampa de projectors.

Rampa de nivols.

Rampa de lançament.

rampa 2 [ ~ crampa, cf Ubaud Dicort] nf : contraccion espasmodica ; indisposicion leugièira.

Rampa dels uèlhs.

Rampa d'un muscle.

rampaire, -aira adj e n, cf Ubaud Dicort : « celui, celle qui rampe ; qui travaille beaucoup, laborieux, euse » TdF