quaternari 1 (subs. m.) : èra pus recenta e pus corta de l'istòria de la Tèrra (mens de tres milions d'annadas) quaternari 2, -ària adj : que val 4 ; divisible, -a per 4 ; de 4 elements ; relatiu, -iva al qüaternari. Numeracion quaternària. Substància quaternària. « quatòrze » (R. V, 8) : catòrze (L. 71) v. catòrze. quatre adj num invar e nm : chifra (dos e dos son quatre ; tres e un son quatre) Balha-me'n tres o quatre. Manjar coma quatre. Ai una felena de quatre ans. Lo quatre del mes. A fachas quatre gotas. A quatre passes : tot prèp. Als quatre vents. Jogar als quatre cantons. De quatre parts una. De quatre patas. De quatre en quatre. Los autres quatre. De cent en quatre : fòrt rarament. Als grands quatre pès : al brutle. Un d'aqueles quatre matins. Se metre en quatre. Li ai escalcidas sas quatre vertats. Se presentar de quatre. Far tres-quatre (l.p.) : garrelejar. Los uèlhs me fan quatre (l.p.) : ai las mimarèlas. quatrecantons (un -) (abs. Dicort) : un caireforc. quatrecavals (f.) (abs. Dicort) : veitura populara de las annadas 1950. quatre centen, -a (adj. n. o.) : que n'a 399 abans el, -a. quatre cents (adj. n. c.) : 400 (quatre còps cent). (mas quatre cent vint... (v. Ubaud Dicort jos cent)) quatre de chifra [quatre-de-chifra] nm, cf Ubaud Dicort : leca / tendèla (per trapar d'aucelons) quatre mila (adj. n. c.) : 4 000 (quatre còps mila) quatre miliards (adj. n. c.) : 4 000 000 000 (quatre còps un miliard) quatre milions (adj. n. c.) : 4 000 000 (quatre còps un milion) quatre palms [quatre-palms, cf Ubaud Dicort] nm : anciana mesura de longor. quatre tempses [quatre-temps(es)] nm pl, cf Ubaud Dicort : temporas (los tres jorns de june d'autres còps, lo dimècres, lo divendres e lo dissabte de la setmana primièira de cada sason) Far los quatre tempses. quatre uèlhs [quatre-uèlhs, cf Ubaud Dicort] nm : mena d'anets (Anas clangula) (A. leucophtalmos) quatre vinten [veire ochanten], -a : oitanten, -a (que n'a 79 abans el, -a) quatre vints [veire ochanta, cf Ubaud Dicort] (adj. n. c.) : oitanta / 80. Quatre vints nos ven del gallés. quatre vints desen, -a (adj. n. o.) (abs. Dicort) : nonanten, -a (que n'a 89 abans el, -a) (veire nonanten) quatre vints dètz (adj. n. c.) (abs. Dicort) (Aquel biais de comptar es pas un francisme, que nos ven del gallés.) : nonanta / 90. (veire nonanta) quatren 1, -a (subs. e adj.) : persona que ven en posicion quatre ; jogaire que s'ajusta als autres tres per far quatre ; jorn quatre del mes ; quatre cartas que se seguisson en color e en valor ; qu'ocupa un reng marcat per la chifra quatre ; estatja quatre ; qu'es contengut, -uda quatre còps dins lo tot. Soi pas que lo quatren sus la lista dels elegits. Far lo quatren per una manilha. Lo quatren del mes. Ai un quatren dròlle ! Sèm parents al gra quatren. Demòri al quatren. La partida quatrena d'una unitat. Malautiá quatrena (med.) quatren 2 nm, cf Ubaud Dicort : « quatrain, stance de quatre vers ; ancienne monnaie » (v. TdF jos ‘quatrin’) quatrena proporcionala nf : (matematica) « quatrième proportionnelle » (v. Ubaud Dicc. scient. p. 119) quatrenament : en quatrena posicion. quatreta : jòc de cartas. quatretaire nm, cf Ubaud Dicort : « joueur de quadrille [v. quatreta] » TdF quatrin (v. TdF) [veire quatren 2, cf Ubaud Dicort] nm : estròfa de quatre vèrses. « L'ostal nòstre se demolís... mas totjorn ieu soi a l'espèra, dins la trumor quicòm lusís, tornarà lo temps d'un còp èra. » La cançon del país. (J. B) qüattrocento [ ~ quattrocento] nm, cf Ubaud Dicort (it.) : movement literari e artistic italian del s. XV. qüatuor [ ~ quatuor] nm (lat.) : composicion en quatre partidas vocalas o instrumentalas ; ensemble dels que cantan o jògan aquela composicion ; ensemble de quatre personas. Los qüatuors de Beethoven. Qüatuor de còrdas. Qüatuor d'orquèstra (f.). Qüatuor vocal. que 1 (conj.) : « que » Aquò fa uèch jorns qu'es partit. Dison que la prima serà aboriva. Vertat es que vòstre succès se discutís pas. Ai paur que lo pertús siá impracticable. Que plòga o pas, sortirem ça que la. Que se cale ! Que ieu crega, vendrà pas. L'esper que se torne trobar viu mèrma cada jorn. Amics qu'amics... : ni per èsser amics... Paure que paure, te balhariá sa camisa. Ròda que rodaràs... : ni per rodar...		que 2 (pr. rel. atòn) (v. Ubaud Dicort, Alibert p. 79 § 60 e Vernet Dict. gram. occ. p. 303) : « qui, que » L'òme que parla es qualqu'un que coneissi. Los dròlles que veses son los meus. Vesi la museta que Jacme ditz qu'a perduda. Çò que me dises m'estona pas. Fa tot çò que vòli. Arribèt en retard, çò que jamai fasiá pas. La rusada qu'èra se laissèt pas enganar. Prenètz las que voldretz. (Alibert Gram p. 81 § 66) [« que »] L'òme que ne parli. « dont » L'ostal que i nasquèri. « où » que 3 pr interr atòn, cf Ubaud Dicort : Que redòla ? (Alibert Gram p. 81 § 66) [« qu’est-ce qui »] Que tocatz ? (Alibert Gram p. 81 § 66) [« qu’est-ce que, que »] que 4 adv exclam atòn (v. Ubaud Dicort) : « que » Que de flors ! (Alibert Gram p. 83 § 72)  Que son polidas ! (Vernet Dict. gram. occ. p. 175) que non sai loc adv : v. jos sai. qué 1 pron rel tonic, cf Ubaud Dicort (aprèp una preposicion) (v. Alibert) : « dont, quoi » L’ostal de qué vos parli. Vesi a qué volètz ne venir. Aquí en qué pecatz. (Alibert Gram. occ. p. 79 § 60) qué 2 (pr. interr. atòn) (v. Alibert Dict : Qué dises ?) [mas v. que 3] : Qué t'arriba ? Qué te pren ? Qué i a de nòu ? Qué las as ? Qué te cal ? Qué t'a dich ? Qué t'a fach ? Qué te vòl ? Qué fas ? qué 3 (pr. interr. tonic, cf Ubaud Dicort) (davant un advèrbi, aprèp lo vèrb, aprèp una preposicion) (v. Vernet Dict. gram. occ. p. 303) : « que, qu’est-ce que, quoi » Qué mai ? (v. Vernet Dict e Alibert Gram p. 81 § 66) Cal far quicòm, mas sabi pas qué. Dison qué ? (Alibert Gram p. 81 § 66) Amb qué farai ? Per qué trabalhan ? De qué te servisses ? (Alibert Gram p. 81 § 66) Un gròs (un ric) a de qué. Un paure a pas de qué. qué 4 (adv. excl.) (Alibert Dict) [mas v. que 4] : « que » Qué de flors ! E qué son polidas ! qué que loc conj, cf Ubaud Dicort : « quoi que » (Lèbre) Qué que digas, afortiràn lo contrari. (Vernet Dict. gram. occ. p. 311) De qué que parles, t’escotaràn pas brica. (Vernet) qué que siá, cf Ubaud Dicort : « quoi que ce soit » (v. TdF jos ‘que’), « n’importe quoi » (Laus, Lagarde). De tot biais, cal pas far qué que siá. quèc, -a adj : que parla en quequejant, espasmodicament, en trastejant per prononciar d'unas letras, per exemple lo b, lo p, la m... quèca nf : membre viril. quech [quèch] ! : interj. d'apèl pels vedèls. quechoà (abs. Dicort) : pòble de Peró ; lenga de Peró. (v. quíchoa) quèco nm, cf Ubaud Dicort : « jeune filou, voleur, ribleur, galefretier, lazzarone marseillais » TdF ‘quèco’ queirèl (abs. Dicort) : v. cairèl. quèli nm : vas de nuèch / pissador (l. p.) quelonian, -a : relatiu, -iva a la tartuga. quencon : diminutiu de quenque. quenèla nf, cf Ubaud Dicort : « quenelle » (Basic) quenha : tinhassa (pel espessàs e mal penchenat) quenin nm, cf Ubaud Dicort : « pou » (v. TdF ‘quenin 2’) quenopòdi nm, cf Ubaud Dicort : « (bot.) chénopode » (Laus) quenque nm : biais de dire ‘oncle’ en lenga de drollon. quent, -a pron exclam, cf Ubaud Dicort : « pronom qui indique l’admiration, quel, quelle, v. quin, qual » (v. TdF) quèpi nm : còfa militara. quequejadís nm, cf Ubaud Dicort : « bégaiement, v. bretonatge » (v. TdF) quequejaire, -aira : persona que quequeja. quequejar (v. intr.) : parlar espasmodicament, en trastejant per prononciar d'unes mots o d'unas letras (mai que mai lo b, lo p, la m) quequeta nf, cf Ubaud Dicort : membre viril d'un nenon. quèr / quièr nm / quièira nf : ròc / rocàs. QUERA- : forma prefixada del grèc keràs, keratòs que vòl dire bana, còrna, cornèa. quèra (del lat. caries) : cusson (baba de diferents insèctes rosegaires) quera buòu (abs. Dicort) : bufle domesticat de Malaisia, de las banas fòrt longas e fòrt escartadas, utilizat coma bèstia de tira. querar (v. tr.) : cussonar (trauquilhar) QUERAT- : v. QUERA- querat, -ada : cussonat, -ada. queratacantòma (m.) : tumor benigna d'origina epidermica. queratalgia : dolor a la cornèa (blanc de l'uèlh)