primaic (v. TdF jos ‘premai’) [primaïc, cf Ubaud Dicort], -aiga adj : aboriu, -iva / primarc, -arga. Frucha primaiga. Vianda primaiga. Sason primaiga. primairenc, -a : aboriu, -iva. coma çaisús. Frucha primairenca. Vianda primairenca... primairòla nf, cf Ubaud Dicort : « inégalité du fil, partie mince ; plante grêle, étiolée, v. primachòla » TdF ‘primeirolo’ primal, -a adj (v. Ubaud Dicort) : « (psychol.) primal, -e » Lo crit primal, le cri primal. primalba [ ~ prima alba] nf, cf Ubaud Dicort : pus primièira lusor de l'alba. primalha : farda menuda ; pòstes menudas ; tot çò menut en general. Lavarai la primalha après los lençòls. primament adv : finament ; delicadament ; escrupulosament ; primotièirament / tròp estrictament / d'un biais tròp prim (amb tròp d'estalviament) primar 1 (v. intr. e tr.) : èsser pus important que quicòm mai ; (v. TdF ‘prima 1’) L'amor de Dieu e del vesin prima tot çò autre. primar 2 (v. intr. e tr.) : pàisser la primièira èrba de prima ; far los primièrs trabalhs de prima (v. TdF ‘prima 2’) ; primar 3 (v. tr.) [veire premiar, cf Ubaud Dicort] : balhar un prèmi a quicòm o a q.q. Bestial primat a sun concors. primarc, -arga adj, cf Ubaud Dicort : « hâtif, précoce (légumes, fruits, récoltes » (Alibert). (v. primaïc) primari, -ària (adj. e subs.) : que fa partida de l'ensenhament del primièr gra ; que manca de cultura, qu'a de coneissenças superficialas ; t. tecn. d'electricitat, de patologia, de psicologia, de quimia, de lingüistica, de geologia, d'economia, de botanica. Escòla primària. Inpector primari. Circuit primari. Simptòmas primaris. Reaccions primàrias (rapidas) Estructura primària. Èra primària. Sector primari. Un esperit primari. Una persona primària. primat nm : archivesque que prima totes los autres. L'archivesque de Lion es lo primat de las Gàllias. primatge nm, cf Ubaud Dicort : « amincissement, ténuité » TdF primautat nf : superioritat ; precedéncia. v. precedéncia. La primautat de l'experiéncia sus la teoria. La primautat del papa suls autres evesques. primavèra (plt.) : cocuta / primadèla v. primadèla (Primula officinalis) ; (Primula vulgaris) primaveral, -a : de prima. Fa un temps primaveral : fa un temps de prima. primcernut, -ada (abs. Dicort) : tamisat, -ada fin. (v. jos prim 1) primejaire, -aira adj e n : persona que còpa tròp prim (tròp tèunhe) / persona tròp estalviaira (tròp sarrada, tròp avariciosa) primejar (v. intr.) : far quicòm minimosament / i agachar a dos còps / far lo perqué / far tan plan que l'òm pòt, « aller avec précaution » (v. TdF ‘primeja’). En plan primejant, ai finit qu'ai capitat. primelet nm, cf Ubaud Dicort : « petit-maître, homme sans valeur ni caractère » TdF primesa : teunesa (estat de çò prim, de çò tèunhe) v. prim. primet [, -a adj] : bravament tèunhe, -a ; bravament menut, -uda. primfiela (Alibert ; abs. Dicort) : teule de biscre. primfila n e adj f (v. Ubaud Dicort e TdF jos ‘prim-fielo’) / primfilada (Alibert ; abs. Dicort) : persona que fila (fiala) finament ; filha o femna faròta ; micoqueta. La primfila Pallas. (v. TdF) primfilar (v. tr.) : filar (fialar) finament. primfin nm, -a : arpalhand, -a. primflor nf (Alibert ; abs. Dicort) : flor primièira / virginitat / piucelatge ; cocuta. (v. prima flor) primforn nm, cf Ubaud Dicort : « première pâte jetée au four ; galette, petit gâteau, v. pompet » TdF ‘prim-four’ PRIMI- : v. PRIM- primièirament adv, cf Ubaud Dicort : « premièrement » TdF jos ‘premeiramen’ Primièirament dels autres, avant tous les autres. (v. TdF) primieiratge : precocitat (qualitat de çò precòç) v. precòç. primieirenc, -a adj : aboriu, -iva. v. primaic / primairenc primieiretat nf : primautat. v. primautat. primieirotge, -rotja adj, cf Ubaud Dicort : « précoce, prématuré, ée, primitif, ive, par opposition à darreirotge » TdF jos ‘premeirouge’ primièr 1, -ièira adj e n : lo o la que precedís totes los autres o totas las autras ; çò que precedís tot çò autre. Lo primièr de l'an. La primièira annada. Lo primièr còp. Lo primièr vengut. La primièira classa. La primièira estatja. La primièira guèrra mondiala. primièr 2 adv, cf Ubaud Dicort : « premièrement, préalablement, primo, auparavant » TdF ‘premié 2’ Primièr que tu, avant toi. (v. TdF) primièr (en -) / d'en primièr loc adv : dins d'abòrd / d'abòrd ; « en principe, au commencement de la saison ». (v. TdF jos ‘en-premié’)		primièr que (d’en -) loc conj : « D’en primièr qu’èran maridats, dans les premiers temps de leur mariage » (v. TdF jos ‘en-premié’) primipara adj f e nf : se ditz de la femna qu'enfanta (o de la feme que parís) pel primièr còp. primitiu, -iva adj e n : relatiu, -iva als començaments, a las originas ; rudimentari, -ària. Los òmes primitius. Las societats primitivas. Tèxt primitiu d'un manuscrit. La Glèisa primitiva. Ton installacion electrica es mai que primitiva ! Las colors primitivas : las sèt colors convencionalas. Los pintors primitius italians dels s. XIII, XIV e XV. primitivament adv, cf Ubaud Dicort : « primitivement » TdF PRIMO- : v. PRIM- / PRIMI- primo (lat.) : primièirament / en primièr / d'en primièr. primogenitura : prioritat de naissença entre fraires e sòrres que pòt donar de dreches al primièr nascut. primo-infeccion [primoinfeccion (v. Ubaud Dicort e CLO § 11.3.7d)] nf : ataca primièira d'un gèrme infecciós. primol nm : vin novèl. primolada (Alibert ; abs. Dicort) : irregularitat d'un fil (fial) (v. primotada) primo primi (loc. lat. escolastic) (abs. Dicort) : espontanèu, -a. v. fautada. primor nf : qualitat de çò que ven pas que de sortir, de se passar, d'amadurar... (v. TdF) Te balhi la primor d'aquela novèla. Mercanda de primors : frucha o vianda novèlas. primordial, -a : qu'existissiá tre las originas ; çò pus principal / çò pus essencial. Los instincts primordials de l'umanitat. Seriá primordial per un francés de conéisser l'occitan. primotada nf, cf Ubaud Dicort : « inégalité d’un fil, v. primachòla » (v. TdF) primotadas (a -) loc adv (v. Ubaud Dicort e Alibert) : irregularament ; a bassacadas / per secossas. Filar a primotadas, filer inégalement. (v. Ubaud Dicort e TdF jos ‘primoutado’) primotejaire, -aira adj e n, cf Ubaud Dicort : « méticuleux, parcimonieux, euse » TdF jos ‘primóuti’ primotejar (v. intr.) : èsser tròp minimós, -osa. primotiá nf (Alibert ; abs. Dicort) : irregularitat d'un fil (fial) [v. primotada] ; partidas tèunhas ; planta grèula (tròp prima) ; borrilh de nèu ; menudalhas / besucarietas / parpèlas d'agaça. (v. primachòla [v. TdF jos ‘primacholo’]) primotièirament : d'un biais primotièr. primotièr, -ièira adj e n : pimpilhós, -osa. primovaccinacion : vaccinacion primièira. primpè nm (abs. Dicort) : partida pus tèunha del fons de la camba. (v. prim pè) primpenchenar (v. tr.) (abs. Dicort) : penchenar fin / plan penchenar. (= penchenar prim) primpenchenat, -ada adj e n (v. Ubaud Dicort e TdF ‘prim-penchina’) : plan penchenat, -ada. primsanat nm : boc enrengat (crestat / castrat) primsòm nm : sòm primièr. A primsòm : sul primièr sòm. primtemps nm, cf Ubaud Dicort : « printemps, v. prima 2 ; adolescence, v. jovent » (v. TdF ‘printèms’) primulacèas (f. pl.) : familha de plantas fòrt aborivas. La primavèra es una primulacèa. prince : títol de noblesa pus elevat ; persona sobeirana ; persona d'una familha sobeirana. Princes de la Glèisa : evesques, archivesques e cardinals. princejar (v. intr.) : far lo prince ; pavonar / pavonejar. princeps (lat. que vòl dire primièr, -ièira) : Edicion princeps : edicion primièira. princessa : filha d'un sobeiran o dòna (femna) de prince. Far la princessa : pavonejar. princièirament : d'un biais princièr. princièr, -ièira : de prince. Familha princièira. princilhon : prince pichonèl. princineta nf, cf Ubaud Dicort : « boucage saxifrage, plante » TdF principal, -a (adj. e subs.) : capital / essencial / primordial, -a ; persona cargada de l'administracion d'un collègi. Çò pus principal. Rason principala. Proposicion principala. Demòra principala. Lo principal o la principala d'un collègi. principalament : subretot / mai que mai. principalat nm, cf Ubaud Dicort : « principalité, fonction de principal » TdF principat nm (v. Ubaud Dicort e TdF) : dignitat de prince ; carga de princi ; Estat independent governat per un prince ; (m. pl.) : un dels sèt còrs d'àngels. Principat de Monegue. principautat nf, cf Ubaud Dicort : « principauté [v. principat] » (v. TdF) principi : çò que servís de basa a quicòm ; causa primièira ; origina. Lo principi del ben. Lo principi del mal. Principi de morala. En principi : teoricament.