mongolisme : afeccion caracterizada per tot un fum d'anomalias somaticas e un aspècte dels uèlhs que revèrtan los dels Mongòls.

mongoloïde, -da adj, cf Ubaud Dicort : « mongoloïde » (Rapin)

monha : mona / fonha (aire morrut) ; mornifla / sofla ; tumor ; desgaunhada (E non pas « grimaça » (fr.)).

Far la monha : far la figa / far lo morre.

monhada : mornifla / sofla / emplastre / carpan

monhar (v. tr.) : mandar una sofla / mandar un emplastre.

monharra (m. e f.) [nf, cf Ubaud Dicort] : morrut, -uda « femme renfrognée, boudeuse » TdF ‘mougnarro’.

monhatge nm, cf Ubaud Dicort : « fluxion à la joue ou à la mâchoire ; linge dont on s’enveloppe la tête » TdF ‘mougnage’

monhe, -nha adj : camús, -usa / moquet, -a ; solombrós, -osa / mornarós, -osa / mòrn, -a ; fosc, -a.

Ne foguèt monhe : ... moquet (atrapat)

Carrièira monha : ... solombrosa (fosca)

Lo temps es monhe : ... fosc (escur)

« monheta » (monheta nf) : v. bonheta.

monhon nm : rasigòt de membre, de branca ; boçarèla o sin de fust ; boçarèla de carn ; grumèl de cafis ; mornifla.

monhonar v, cf Ubaud Dicort : « v intr, bougonner » TdF

Monica - Monicà (abs. Dicort) : prenoms.

monicion (R. VI, 373) : exortacion liturgica ; avertiment (t. a.) ; publicacion d'un monitòri.

monifla : bonheta / bufa / bufèc / entremièjas (sèxe femenin)

monilh nm (non preconizat Dicort) : aferèsi d'embonilh. v. embonilh.

monilia nf, cf Ubaud Dicort : « monilia » (Laus)

monin nm : mamifèr quadruman mascle.

monina nf : mamifèr quadruman feme.

moninada : desgaunhada (v. monha) ; escarbicada ; caprici.

moninariá : coquinièira ; coquinariá ; caprici ; monha v. monha / desgaunhada.

moninassa nf, cf Ubaud Dicort : « gros singe, vilaine guenon » TdF

moninejar (v. intr.) : far la pòta / far la figa / far lo morre ; far de manièiras (R. VI, 355).

moninet / moninon nm, cf Ubaud Dicort : « petit singe » TdF jos ‘mouninet’

monineta nf, cf Ubaud Dicort : « petite guenuche » TdF

moninon nm : v. moninet.

moninós, -osa adj: que fa de minas, que fa de manièiras.

monisme nm, cf Ubaud Dicort : (philos.) « monisme » (Laus)

monista adj e n (dels dos genres) (v. Ubaud Dicort) : « moniste [v. monisme] » (Rapin)

Doctrinas monistas, doctrines monistes. (Rapin)

monitor 1 nm : quadre de visualizacion associat a un microordenador ; programa de contraròtle de mai d'un programa informatic ; aparelh medical automatic.

monitor 2, -tritz n : instructor, -tritz (t. a.)

monitoratge : contraròtle medical de contunh per enregistrament de fenomèns divèrses (contraccions uterinas, batècs del còr...)

monitòri 1, -a adj (Laus ; abs. Dicort) : que servís d'avertiment. (v. çai jos)

monitòri 2 nm, cf Ubaud Dicort : « monitoire » TdF

monja [ ~ morga] nf : religiosa que viu dins un monastièr. (v. monge)

monjar (se) v pron, cf Ubaud Dicort : « se faire moine ou religieuse » (L. 252)

monjarassa nf, cf Ubaud Dicort : « fane de haricot » (Lagarde)

monjariá nf, cf Ubaud Dicort : « état monastique, vie monacale » TdF

monjàs nm, cf Ubaud Dicort : « gros moine, vilain moine » TdF

monjassa nf, cf Ubaud Dicort : « grande, grosse ou méchante religieuse ; fane de haricot » TdF

MONO- : forma prefixada del grèc mònòs (pas qu'un / unic)

monoacid [ ~ monoacide], -da (adj. e subs.) : que deslarga pas qu'un ion per molecula.

monoamina : substància dotada d'un sol radical amina.

monoatomic, -a : dotat, -a d'un còrs simple constituit d'atòms isolats.

monoaxial, -a (v. p. 20, N.B. 2) : doblet d'uni-axial, -a.

monobasa : basa monobasica.

monobasic, -a : se ditz d'una basa que deslarga pas qu'un ion.

monoblast : cellula soca del monocit.

monoblòc (adj. e subs.) : que se ten del tròç (d'una sola pèça)

monocable (adj. e subs.) : d'un sol cable.

monocameral, -a : d'una sola cambra parlamentària.

monocamerisme : sistèma politic monocameral.

monocarp (subs. m.) : frucha d'un sol carpèl.

monocarpelar, -a : d'un sol carpèl.

monocarpic, -a : relatiu, -iva al monocarp ; se ditz de la planta que florís pas qu'un còp e que crèba pauc après.

monocatenar, -a : se ditz d'una molecula d'una sola cadena polimèra.

 

 

 

 

 

 

monocefal, -a : mostre qu'a pas qu'un cap per dos còrses.

monocellular, -a adj, cf Ubaud Dicort : « monocellulaire » (Per Noste)

monocicle [, -cla] adj e nm, cf Ubaud Dicort : cicle d'una sola ròda (cicle de circ)

monociclic, -a : se ditz d'un compausat quimic que sa formula compòrta pas qu'un cicle ; se ditz tanben d'espècias animalas que compòrtan pas qu'un cicle sexual per an.

monocilindre : motor d'un sol cilindre.

monocilindric, -a adj, cf Ubaud Dicort : « monocylindrique » (Laus)

monocinetic, -a adj : (fisica) « monocinétique » (v. Ubaud Dicc. scient. p. 253)

monocit : globilhon blanc del sang que passa dins los teissuts divèrses que i se muda en macrofag.

monocitòsi (f.) : augmentacion del nombre dels monocits del sang.

monòcle nm / monucle (Per monucle, v. ucles.) (abs. Dicort) : veire de luneta per un sol uèlh.

monoclin, -a adj, cf Ubaud Dicort : « (bot.) monocline » (Rapin)

monoclinal, -a : se ditz d'una estructura geologica que sas sisas an la meteissa inclinacion e direccion.

monoclinic, -a : d'una sola inclinacion de galís de sos axes ; relatiu, -iva al sistèma monoclinic. (v. çai jos)

monoclinic (sistèma -) nm : sistèma cristallin de tres classas cristallinas.

monoclonal, -a : que ven d'una sola cellula ; relatiu, -a a un sol clòn.

monocòca (adj. e subs. m.) : d'una sola còca (carcassa)

Monocòca : batèu que sa carcassa se ten del tròç.

monocolòr, -a (abs. Dicort) : d'una sola color. (v. monocròm e unicolòr)

Govèrn monocolòr.

monocòrd [monocòrde 1], -da adj, cf Ubaud Dicort : emés, -a sus una sola nòta que càmbia pas ; monotòn, -a.

Votz monocòrda.

monocòrde 2 nm, cf Ubaud Dicort : « (mus.) monocorde »

« monocotiledon, -a » / « monocotiledonat, -ada » (l.p.) v. çaijos (v. monocotiledonèu).

monocotiledonèas (f. pl.) : familha de plantas.

monocotiledonèu, -èa adj (l. literària) : d'un sol cotiledon.

monocotiledonia : caracteristica de las monocotiledonèas.

monocracia nf, cf Ubaud Dicort : poder politic mestrejat per una sola persona. (v. autocracia)

monocrat, -a (abs. Dicort) : persona politica que govèrna tota sola. (v. autocrata)

monocratic, -a (abs. Dicort) : relatiu, -iva a la monocracia. (v. autocratic)

monocraticament (abs. Dicort) : d'un biais monocratic. (v. autocraticament)

monocristal nm : d'un sol cristal.

monocristallin, a : relatiu, -iva a un monocristal.

monocròm, -a (adj. e subs. m.) : d'una sola color ; tèla, tablèu non figuratius d'una sola color.

 « monocromat » nm (barb.) (abs. Dicort) : camaièu (v. Laus) v. camaièu.  En camaièu : en clar escur.

monocromatic, -a : se ditz d'una radiacion electromagnetica de frequéncia unica.

monocromator : dispositiu optic qu'amòda una radiacion monocromatica.

monocromia nf, cf Ubaud Dicort : « monochromie » (Rapin)

monocular, -a : relatiu, -iva a un sol uèlh ; aplechat per la vision d'un sol uèlh.

Vision monoculara.

Microscòpi monocular.

monocultura : cultura unica o bravament dominanta (vinha, milh, cerealum...) dins una region o una bòria ; cultura d'una meteissa mena, sul meteis terren, d'annadas dereng.

monodactil, -a : qu'a pas qu'un sol det.

monodia : cant a una sola votz.

monodic, -a : relatiu, -iva a una monodia.

monodont, -a : qu'a pas qu'una dent.

monoespaci nm, v. Ubaud Dicort Errata web : « monospace »

monofasic 1, -a adj : d'una sola fasa.

Aparelh electric monofasic.

Sistèma monofasic.

monofasic 2 nm, cf Ubaud Dicort : « (électr.) monophasé »

monofille, -illa adj, cf Ubaud Dicort : « monophylle » (Rapin)

monofisisme : doctrina cristologica de las glèisas còptas, siriacas e armenianas.

monofisita (m. e f.) : adèpte, -a del monofisisme ; relatiu, -iva al monofisisme.

monofonic, -a adj, cf Ubaud Dicort : « monophonique » (Per Noste)

monogam [, -a] adj, cf Ubaud Dicort : òme maridat amb una sola femna.

monogamia : estat d'un òme monogam.

monogamic, -a adj, cf Ubaud Dicort : « monogamique » (Per Noste)

monogenisme nm, cf Ubaud Dicort : « monogénisme » (Rapin)

monografia : estudi d'un sol punt d'istòria, de literatura...

La monografia d'un vilatge, d'una vila...

monografic, -a adj, cf Ubaud Dicort : « monographique » (Rapin)