- X -

X (icsa/icse, nf/nm, cf Ubaud Dicort) : vint-e-dosena letra de l'alfabet occitan prononciada normalament ('iksɔ) (f.) per designar quicòm de femenin, mas (iks) (m.) per designar quicòm de masculin ; simbòl per designar çò inconegut en general o de mal explicar ; simbòl matematic que designa l'inconeguda d'una eqüacion ; tot çò en X (tot çò crosat en X) ; notacion de 10 en chifras romanas ; cromosòma.

La chifra X.

Lo sénher X.

En temps X.

Lo sindròma X. (med.)...

Cambas en forma d'X.

Supòrt en forma d'X.

Cromosòma X

Radiacions X : radiacions electromagneticas.

(A l'iniciala, « X » existís pas que dins los mots sabents tirats del grèc : )

XANTE- / XANTI- / XANTO- : formas prefixadas del grèc xanthòs (jaune)

xantelasma (m.) : taca jauna a l'angle intèrn de las parpèlas, amodada per un depaus de colesteròl.

xantemolisi (f.) : emolisi (destruccion) locala dels globilhons roges, acompanhada de formacion locala de bila que balha a l'ensemble una coloracion jauna.

XANTI- : v. XANTE-.

xantia (f.) : parpalhòl de nuèch jaune.

xantina nf : t. tecn. de bioquimia que designa una basa que s'oxida en acid uric.

xantinuria : preséncia de xantina dins las urinas.

XANTO- : v. XANTE-.

xantocromia : coloracion jauna d'una partida dels còrs o d'un liquid organic, mai que mai del liquid cefaloraquidi.

xantodèrm, -a : que sa pèl es jauna (se ditz de la raça jauna)

xantodermia : coloracion jauna de la pèl dins d'unes cases de xantomatòsi.

xantodont, -a : que sas dents son jaunas.

xantofibròma (m.) : varietat de xantòma.

xantofila [xantofilla] (subs. f.) : pigment jaune de las cellulas vegetalas.

xantogranulòma (m.) : mena de granulòma d'aspecte tumoral.

xantòma (m.) : tumor benigna, intradermica o pas, de color jauna, e que conten mai que mai de colesteròl.

xantomatòsi (f.) : afeccion del metabolisme dels lipids que s'acompanha de la preséncia de xantòmas.

xantopsia : afeccion dels uèlhs que o veson tot jaune.

xantoptisia : expectoracion jauna.

xantosi (f.) : xantocromia cutanèa.

Xavièr, Xavièira n pr, cf Ubaud Dicort : « Xavier, Xavière »

XENO- : forma prefixada del grèc xenòs (estrangièr)

 (Fòrça compausats amb « xeno- » an de doblets compausats amb « etero- »  que seràn pas, en principi, represes aicí. v. per ex. xenoplastia.)

xenobiotic (subs. m.) : produit quimic estrangièr a la quimia biologica e que se compòrta coma quicòm de toxic o coma un allergèn al regard de l'organisme.

xenodiagnostic : metòde de diagnostic que consistís a utilizar l'introduccion d'un parasit intermediari que se multiplicarà dins lo sang d'un malaut quand son afeccion parasitària es de mal diagnosticar a causa de la raretat del parasit primièr dins lo sang d'aquel malaut.

xenofil, -a (adj. e n) : qu'aima los estrangièrs.

xenofilia : qualitat de q.q. qu'aima los estrangièrs ; obertura d'esperit per çò estrangièr.

xenofòb, -a (adj. e n) : qu'aima pas los estrangièrs ; manca d'obertura d'esperit per tot çò estrangièr.

xenofobia : defaut de q.q. qu'aima pas les estrangièrs.

Xenofon [Xenofont] n pr m, cf Ubaud Dicort :: escrivan, filosòf e politic grèc (430-355 abans J. C .)

xenofonia : perturbacion de la fonacion que dona a la votz un accent estrangièr.

xenogamia : mòde de fecondacion que lo pollèn que fertiliza lo pistil i ven d'una autra planta.

xenogenic, -a : d'origina estrangièira.

xenolit (m.) : inclusion d'una autra ròca dins una ròca magmatica.

xenolita : silicat d'alumini.

xenologia : estudi (m.) dels parasits e de lors relacions amb los parasitats.

xenomòrf, -a : proprietat d'un mineral que pren una forma autra que sa forma normala.

xenon nm : lo gas pus pesuc dels gases rars de l'aire.

xenoparasitisme : condicion d'un còrs inèrt (estarengla de veire, de metal...) que se marga dins un òste en vida e que i se compòrta coma un parasit vertadièr.

xenoplastia : v. eteroplastia.

xenotransplantacion : transplantacion d'un organ o de quicòm mai, d'un animal a una persona.

xenotropisme : fenomèn qu'atira un parasit cap a un èsser, un organ o una cellula.

-XÈRA : forma sufixada del grèc xeròs (dur, sec, arid) v. filoxèra (abs. Dicort).

xerantèma (plt.) : èrba de catarri (Helichrysum staechas)

xerès [xerés ~ jerez, cf Ubaud Dicort] nm : vin blanc sec e fòrt alcoolizat de la region de Jerez de la Frontera (Andalosia)

XERO- : forma prefixada del grèc xeròs (dur, sec)

xerocopia [v. còpia 1] : procediment de reprografia derivat de la xerografia e basat sus l'utilizacion dels fenomèns electrostatics.

xerodermia nf : durciment de la pèl.