ordeire, -eira (~ -eiritz) n, cf Ubaud Dicort : « ourdisseur » (Rapin), « ordisseuse » ; v. jos ordidor 1.

ordejar (v. tr.) : passir / embrutar / lordejar / solhar.

ordenable, -bla adj, cf Ubaud Dicort : « ordonnable » (v. ordenar)

ordenacion (arc.) (L. 269) (abs. Dicort) : ordinacion.

ordenada nf : (matematica) « ordonnée » (v. Ubaud Dicc. scient. p. 108)

ordenadament adv, cf Ubaud Dicort : « ordonnément » (Rapin)

ordenador nm (v. Ubaud Dicc. scient. p. 164, en nòta ) : aparelh complèx que, de mercé de logicials (disques programats) permet de calcular, d'escriure, de dessenhar, d'enregistrar, d'archivar e de comunicar de mercé un quadre de visualizacion.  (# ordenator)

ordenaire, -aira adj e n, cf Ubaud Dicort (R. IV, 380) : ordenador (v. L. 269), -airitz,  « ordonnateur, administrateur [v. ordenator] » TdF ‘ourdounaire’

ordenament nm , cf Ubaud Dicort : « action d’ordonner, commandement, arrangement, disposition, v. comandament » (v. TdF ‘ourdounamen’)

ordenança nf (v. Ubaud Dicort) (arc.) : ordonança. (los 2, L. 269). (v. ordonança)

Ordenança de Villers-Cotterets, cf Ubaud Dicort.

ordenançament nm, cf Ubaud Dicort : « ordonnancement » (v. ordenançar)

ordenançar v, cf Ubaud Dicort : « v tr, ordonnancer » TdF ‘ourdounança’

ordenand, -a n, cf Ubaud Dicort : « nm, ordinand, celui qui doit être ordonné  » TdF ‘ourdinand’

ordenant nm, cf Ubaud Dicort : « ordinant, l’évêque qui ordonne » TdF ‘ourdinant’

ordenar (v. tr.) / ordonar [veire ordenar, cf Ubaud Dicort] (los 2, L. 269) : « ordonner, v. comandar » ; rengar / metre d'òrdre. (v. TdF jos ‘ourdouna’)

ordenat, -ada adj, cf Ubaud Dicort : « ordonné, ée » TdF jos ‘ourdouna’

ordenatiu, -iva adj, cf Ubaud Dicort : « t. sc., qui marque l’ordre » TdF ‘ourdinatiéu’

ordenator, -tritz (lo qu’ordena) n, cf Ubaud Dicort : « ordonnateur, -trice » (# ordenador)

ordenograma (m.) (abs. Dicort) : organigrama d'un ordenador.

ordesons (f. pl.) : escobilhas ; balajum.

òrdi (m.) (plt.) : mena de cerealum (Hordeum)

Cafè d’òrdi, cf Ubaud Dicort, café d’orge.

òrdi baiard nm, cf Ubaud Dicort : « épeautre » TdF

òrdi carrat nm : (Hordeum vulgare) « orge carrée, hordeum hexastichon (Lin.), plante qu’on nomme aussi òrdi a sièis tièiras (orge à six rangs » (v. TdF ‘òrdi-carra’)

òrdi de doas rengas (abs. Dicort) : (palmola) (H. disticum) (v. òrdi pelat e palmola)

òrdi de sièis rengas [òrdi a sièis tièiras, cf Ubaud Dicort] nm : (H. hexastichum) (v. òrdi carrat)

òrdi fòl (plt.) : (H. murinum) ; ( H. maritimum); (H. secalinum) ; (H. Bulbosum)

òrdi ivernenc (plt.) : òrdi carrat (H. vulgare)

òrdi pelat (plt.) : mena de palmola (H. disticum)

òrdi salvatge nm, cf Ubaud Dicort : « orge queue de souris, plante » (v. TdF jos ‘òrdi-fèr)

ordiada nf, cf Ubaud Dicort : « mélange d’orge et d’avoine » TdF

ordiat / orjat nm : òrdi perlat ; grut (òrdi desprovesit de sa pèl)

ordical (plt.) : ferratge / òrdi carrat (H. vulgare)

ordidor 1 / ordeire nm  (v. Ubaud Dicort e Alibert) : maquina que i se far l'ordiment ; cobèrt que i se trenan de cledissas de canaveras ; v. ordeire.

ordidor 2, -doira adj, cf Ubaud Dicort : « propre à être ourdi » (L. 270)

ordilha 1 nf : « outil, ustensile [v. ordilhar (s’)] » (L. 269)

ordilha 2 nf : pelhas (vestits espelhandrats) « guenille, haillon, harde, nippe, v. pelha » (v. TdF ‘ourdiho’ ; e v. Vayssier ‘ourdillo)

ordilhar (s’) 1 v pron : « se pourvoir d’ustensiles de ménage, se meubler, s’installer » (L. 270)

ordilhar 2 (v. tr.) : vestir d'espelhandrum « nipper, habiller » (v. Alibert).

ordilhas nf pl : « ustensiles et vaisselle [v. ordilha 1] ; linge, hardes, nippes [v. ordilha 2] » (Vayssier ‘ordilhas [arch ; 1538]’)

ordiment : accion d'ordir, de tramar.

ordinacion nf (v. Ubaud Dicort e Basic) (L. 269) : accion de conferir un òrdre sacrat.

ordinal [, -a] adj : qu'indica la posicion dins una tièira.

Adjectiu numeral ordinal.

ordinari 1 (l'-) nm : l'evesque de cada diocèsi.

ordinari 2 nm : çò costumièr ; manjar de cada jorn ; pregàrias de la messa que càmbian pas ; menstruas.

ordinari 3, -ària adj : costumièr, -ièira.

Sesilha ordinària.

Encontre ordinari.

ordinàriament adv : d'ordinari.

« ordinator » (l .p.) nm (Lagarde, Lèbre...)  : v. ordenador.

ordir (v. tr.) : tramar ; trenar ; fomentejar / complotar.

ordissatge nm, cf Ubaud Dicort : « ourdissage ; petit repas qu’on fait après avoir fait ourdir une toile et auquel on convie le tisserand » TdF

ordonança nf [veire ordenança, cf Ubaud Dicort)] : disposicion legislativa presa pel governament dins l'encastre d'una delegacion de poder ; òrdre de pagament ; consulta (l.p.) de medecin ; çò estipulat per aquela consulta ; soldat a la disposicion d'un oficièr.

ordonançar [veire ordenançar, cf Ubaud Dicort] (v. tr.) : balhar l'òrdre de pagar una soma.

ordonar (v. tr.) [veire ordenar, cf Ubaud Dicort] (los 2, L. 269) : comandar ; conferir un òrdre sacrat.

ordòu [veire ardal, cf Ubaud Dicort] nm : tropelada de peissum / banc de peissum.

ordre nm : tièira / renga / rengada, « rangée de ceps de vigne ; rangée de foin abattue par la faux ; andain, espace qu’un cultivateur, un moissonneur ou un faucheur, cultive, moissonne, ou fauche devant lui ; nœud d’une maille de filet ; se dit aussi, en terme de pêche, d’une certaine longueur de de cannes ou lignes montées sur des cordes » (v. TdF).

 

 

òrdre : injonccion orala o escricha ; arrengament metodic ; respècte de las leis ; organizacion ; estat normal ; grop de religioses o de religiosas que seguisson las meteissas règlas ; ensemble de personas o de causas agachadas coma una classa a part ; títol clerical ; sacrament.

Barra la pòrta ! es un òrdre oral.

Balhar un òrdre.

Metre un pauc d'òrdre dins sos afars.

Tot es tornat intrar dins l'òrdre.

L'òrdre public.

L'òrdre dels medecins.

L'òrdre dels jesuïtas.

Lo sacrament de l'òrdre.

Intrar dins los òrdres.

Òrdre alfabetic.

Òrdre creissent.

Òrdre descreissent.

Òrdre numeric.

(v. Ubaud Dicort)

ordum : çò que va èsser ordit ; çò ordit.

ordura : vilaniá / brutitge. (v. TdF)

ordurièr, -ièira adj, cf Ubaud Dicort : « obscène » (Per Noste)

ordurós, -osa adj, cf Ubaud Dicort : « sale » (L. 270)

orèl (abs. Dicort) : orlet (rebòrd de rauba, de marga...)  (v. orlet)

orelar / oretar [veire orletar, cf Ubaud Dicort] (v. tr.) : far un orèl (orlet)

orèmus nm (del lat. oremus que vòl dire preguem) : « prière ; esprit, tête (fig.) » (Laus)

Pèrdre l'orèmus (l.p.) : pèrdre lo cap.

orens, -a adj e n : musardejaire, -a / lambiardejaire, -a.

Orèstes : prenom.

oret 1 nm : croston de pan [v. aurec] ; rebòrd del dessús d'una lama de dalha ;

oret 2 nm [veire orlet, cf Ubaud Dicort] :  orèl.

oreta : ora corteta.

Me faguèt esperar, mas pas mai d'una oreta.

oretar [veire orletar] / orelar (v. tr.) : far un orèl (orlet) v. orlet.

orfanar v, cf Ubaud Dicort : « v tr, rendre orphelin (vieux) » TdF ‘ourfana’

orfanèl, -a adj e n : mainatge qu'a perdut son paire, o sa maire, o los dos.

Orfanèl de paire.

Orfanèl de maire.

orfanèla nf : rega sola en cima de colomna o de pagina.

orfanelat nm, cf Ubaud Dicort : « orphelinat » (Laus)

orfanelet, -a n, cf Ubaud Dicort : « petit orphelin, jeune orpheline » TdF

òrfe 1 adj m e nm (v. Ubaud Dicort e TdF ‘orfe 2’) , -a (arc.) : orfanèl, -a. v. çaisús.

Enfant òrfe de paire, enfant orphelin de père. (v. TdF)

òrfe 2 nm, cf Ubaud Dicort : « poisson de mer, sparus orphus (Lin.) » TdF ‘orfe’1’

orfebrariá : mestièr d'orfèbre ; corporacion dels orfèbres.

orfèbre nm, a : persona que fa o vend d'objèctes d'aur e d'argent.

orfeon : fanfara.

orfeonic, -a : relatiu, -iva a un orfeon.

orfeonista (m. e f.) : persona que fa partida d'una fanfara.

Orfèu : prenom ; personatge de la mitologia grèga.

orfic, -a : relatiu, -iva a Orfèu.

Tradicions orficas.

orfisme nm, cf Ubaud Dicort : « orphisme » (Rapin)

« orfrés » : v. aurfrés.

« òrga » : v. òlga.

organ : partida d'un animal o d'una planta adaptada al compliment d'una fonccion especifica.

Còr, fetge, mèlsa, estomac... son d'organs.

organdi nm, cf Ubaud Dicort : « organdi » (Rapin)

organèla (abs. Dicort) (f.) : organita (m.)

organic, -a : relatiu, -iva a un organ ; que fa un tot.

Defectuositat (R. III, 268) organica.

Una estructura organica.

organicament : d'un punt de vista organic.

organicisme nm, cf Ubaud Dicort : « (méd., biol., philos.) organicisme » (Rapin)

organigrama (m.) : grafic de tota l'estructura d'una organizacion amb sos elements e lors interferéncias.

organisme : ensemble dels organs de tot èsser viu ; tot ensemble organizat (t. a.)

Organismes Geneticament Modificats nm pl :  OGM (v. Ubaud Dicort)

organista (m. e f.) : persona que tòca de l'òrgue.

organita (m.) : cadun dels elements constitutius de la cellula viva.

organizable, -bla : que pòt èsser organizat, -ada.

organizacion : accion d'organizar o de s'organizar ; çò organizat.

organizador (abs. Dicort), -airitz : qu'organiza ; (l. p.) : organizator, -tritz. (v. organizaire e organizator)

organizaire, -aira n, cf Ubaud Dicort : « organisateur, trice » TdF

organizar (v. tr.) : balhar a quicòm una estructura organica.

Organizar una fèsta.

Organizar son trabalh.

organizar (s') : agençar son trabalh, sos afars... coma cal.

organizat, -ada : provesit, -ida d'organs ; qu'a lo caractèr d'un organisme.

Tot èsser viu es organizat.

Viatge organizat.

Trabalh organizat.

organizator, -tritz adj e n, cf Ubaud Dicort : « organisateur, -trice » (Laus)

ORGANO- : forma prefixada del grèc òrganòn (organ)

organogèn, -a : que son origina ven d'animals o de vegetals.

Lo calcari coralhifèr es organogèn.

organogenèsi nf : formacion dels organs dins un èsser que se desvolopa.

organografia : descripcion dels organs (med.)

organologia : descripcion dels organs (med.) ; sciéncia dels instruments de musica.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---------